اهمیت نگهداری صحیح فرزهای الماسه دندانپزشکی در افزایش بهره‌وری
فرزهای الماسه دندانپزشکی جزو پرمصرف‌ترین و درعین‌حال حساس‌ترین ابزارهای کلینیکی هستند. استفاده‌ی روزانه و مکرر در تراش دندان، آماده‌سازی پروتزها، اصلاح لبه‌ها و برداشتن پوسیدگی باعث می‌شود این ابزارها یکی از نخستین گزینه‌ها برای استهلاک باشند. اما حقیقت این است که خرابی بیشتر فرزهای الماسه ناشی از استفاده‌ی نامناسب است نه کیفیت ساخت.
در کلینیک‌هایی که فرایند نگهداری، شست‌وشو، استریل‌سازی و استفاده‌ی صحیح رعایت می‌شود، عمر فرزها تا سه برابر افزایش پیدا می‌کند. این موضوع نه تنها باعث کاهش هزینه‌های خرید ابزار می‌شود بلکه دقت تراش، کیفیت درمان و رضایت بیمار را نیز بالا می‌برد.
۵ علت اصلی خرابی فرزهای الماسه دندانپزشکی
۱. فشار بیش از حد هنگام تراش – خطای رایج کلینیک‌ها
یکی از بزرگ‌ترین دلایل تخریب سریع فرز، وارد کردن فشار زیاد روی دندان است. فرزهای الماسه برای برش با سرعت بالا و فشار کم طراحی شده‌اند. دندانپزشکان با دانستن این موضوع باید متناسب با هر نوع فرزی که استفاده می کنند و متناسب با تراشی که در دندان ایجاد می کنند، فشار مناسب را به سر فرز وارد نمایند. فشار زیاد باعث می‌شود:
- گریت الماسه سریع جدا شود
- شفت فرز تاب بردارد
- به‌مرور هندپیس آسیب ببیند
پیامد فشار زیاد روی الماس‌گریت
گریت الماسه با چسب رزینی یا باندینگ متصل شده است. اعمال نیرو به مرور این اتصال را ضعیف می‌کند.
۲. سرعت نامناسب هندپیس و لرزش‌های مخرب
استفاده از فرز الماسه با سرعت نامناسب یا هندپیس لرزان باعث افزایش حرارت، آسیب به سطح فرز و حتی شکستگی آن می‌شود. فرزهای ظریف مخصوص سرعت‌های مشخص هستند. همین موضوع است که انتخاب هندپیس مناسب و با برند معتبر را دوچندان می کند. استفاده از هندپیس دارای اشکال و یا برند غیر استاندارد، به مرور زمان به سر فر الماسه نیز آسیب وارد می کند.عدم رعایت این نکته باعث پیش آمدن موارد زیر می شود:
- افت کیفیت برش
- کنده شدن دانه‌های الماس
- کوتاه شدن عمر ابزار
آسیب به باندینگ و لایه‌های الماس
سرعت کم باعث فشار بیشتر و سرعت زیاد موجب سوختگی و شکستگی می‌شود. باید همیشه طبق استاندارد سازنده عمل کرد.
۳. استریل‌سازی غیر اصولی در اتوکلاو
یکی از مهم‌ترین دلایل خرابی فرزهای الماسه، استریل‌سازی اشتباه است. دمای بیش از اندازه، چیدمان غلط و تماس فرزها با یکدیگر در اتوکلاو باعث تخریب پوشش الماس می‌شود. وقتی فرزهای الماسه به‌درستی در اتوکلاو استریل نشوند، لایه‌ی الماس و چسب باندینگ آن به‌سرعت دچار تخریب می‌شود. یکی از مهم‌ترین خطاها، قرار دادن فرزها به‌صورت فشرده یا در تماس با یکدیگر است؛ زیرا در دمای بالای اتوکلاو، ضربه‌های ریز و لرزش‌های حرارتی باعث کنده شدن دانه‌های الماس می‌شود.
از طرفی، افزایش بیش از حد دما یا زمان استریل باعث گسترش انبساط حرارتی در بدنه‌ی فلزی فرز شده و به تدریج اتصال بین ذرات الماس و سطح فلز را ضعیف می‌کند. همچنین اگر فرزها پیش از ورود به اتوکلاو کاملاً خشک نشده باشند، بخار آب محبوس‌شده موجب خوردگی، زنگ‌زدگی داخلی و پوسته‌پوسته شدن پوشش الماس می‌شود. ترکیب همه‌ی این عوامل در نهایت باعث می‌شود فرز سریع‌تر کند شود، سطح تراش ناهموار گردد و طول عمر آن به‌طور چشمگیری کاهش یابد.
شایع‌ترین خطاهای استریل‌سازی
- قرار دادن فرزها به‌صورت فشرده
- استفاده از دمای بالاتر از استاندارد
- خشک نکردن کامل قبل از ورود به اتوکلاو
۴. استفاده طولانی‌مدت و دیر تعویض کردن فرز
بسیاری از دندانپزشکان فرزها را تا زمانی استفاده می‌کنند که کاملاً کند شوند. تراش با فرز کند، انرژی بیشتری لازم دارد و همین موضوع باعث کاهش دقت کار و آسیب به دندان بیمار می‌شود. با گذشت زمان، دانه‌های الماس به‌تدریج جدا می‌شوند و فرز حالت کند و ساینده‌ی نامنظم پیدا می‌کند؛ در این حالت دندانپزشک ناچار می‌شود فشار بیشتری وارد کند که نتیجه‌ی آن افزایش حرارت، ایجاد میکروترک در مینای دندان و پایین آمدن دقت تراش است.
علاوه بر این، فرزهای مستهلک باعث افزایش لرزش هندپیس و کاهش کنترل حین کار می‌شوند و ممکن است سطح دندان را بیش از حد یا به‌صورت ناهموار بتراشند. ادامه‌ی استفاده از چنین فرزی نه‌تنها خطرات بالینی ایجاد می‌کند، بلکه به هندپیس نیز فشار اضافی وارد کرده و هزینه‌های تعمیر را بالا می‌برد. بنابراین، تعویض به‌موقع بر اساس کاهش توان برش و تغییر ظاهر گریت، یک اقدام ضروری برای حفظ کیفیت درمان و سلامت ابزار است.
چرا فرزهای کند خطرناک هستند؟
زیرا:
- گرمای بیش از حد ایجاد می‌کنند
- تراش نامنظم ایجاد می‌کنند
- امکان ایجاد میکروکراک را افزایش می‌دهند
۵. کیفیت پایین و خرید از برندهای غیر استاندارد
خرید فرز الماسه دندانپزشکی از منابع معتبر به شدت میتواند مهم باشد. خرید فرز های بی کیفیت میتواند به دندان بیمار آسیب وارد کن، هزینه های مصرف را افزایش دهند و باعث بی رضایتی شوند. بازار ابزارهای دندانپزشکی پر از فرزهای ارزان‌قیمت است. اما مشکل اصلی اینجاست که بسیاری از این محصولات:
- از الماس بی‌کیفیت تولید شده‌اند
- استاندارد سرعت و مقاوت ندارند
- در اتوکلاو تخریب می‌شوند
ویژگی‌های فرز مرغوب
- یکنواختی گریت
- مقاومت حرارتی بالا
- شفت بالانس شده
- سازگار با اتوکلاو
روش صحیح نگهداری فرزهای الماسه دندانپزشکی
شست‌وشو و جرمگیری دقیق قبل از استریل
فرایند تمیز کردن باید بلافاصله بعد از استفاده انجام شود. باقی ماندن پروتئین‌ها یا خون باعث تخریب سطح الماس می‌شود.
نحوه چینش صحیح در اتوکلاو و جلوگیری از برخورد
فرزها باید در رک مخصوص قرار گیرند تا در طول استریل‌سازی با هم برخورد نکنند.
انتخاب سرعت مناسب هندپیس در هر نوع تراش
برای تراش سخت، نرم، پالیش یا برداشت پوسیدگی باید از سرعت متفاوت استفاده کرد.
استانداردهای لازم برای افزایش عمر مفید
- استفاده از اسپری کولینگ مناسب
- عدم اعمال فشار
- تعویض به‌موقع
خطاهایی که باید همیشه از آن اجتناب کرد
- خیس گذاشتن فرز در مواد شیمیایی
- چرخاندن فرز بدون تماس در سرعت بالا
- خشک استریل کردن بدون محافظ
راهنمای خرید بهترین فرزهای الماسه دندانپزشکی
تفاوت فرز اصل و غیراصل
فرزهای اصل سطح یکنواخت دارند و دانه‌های الماس در آن‌ها پخش نامرتب نیست.
نکات انتخاب برند معتبر
- داشتن تأییدیه CE
- سازگاری با اتوکلاو
- بررسی نظرات دندانپزشکان
برای مطالعه بیشتر درباره انواع فرزهای مرغوب، و محصولات دندانپزشکی می‌توانید به منابع تخصصی مانند yoursmile.ir مراجعه کنید.
سوالات متداول
۱. هر فرز الماسه چند بار قابل استفاده است؟
بسته به کیفیت و نحوه نگهداری، بین ۵ تا ۲۰ بار قابل استفاده است.
۲. آیا می‌توان فرز الماسه را در محلول ضدعفونی نگه داشت؟
تنها برای چند دقیقه امکان‌پذیر است. قرارگیری طولانی باعث آسیب می‌شود.
۳. بهترین روش برای افزایش عمر فرز چیست؟
کاهش فشار، انتخاب سرعت صحیح و استریل‌سازی استاندارد.
۴. آیا فرزهای کند را می‌توان دوباره تیز کرد؟
خیر؛ باید تعویض شوند.
۵. آیا فرزهای ارزان‌قیمت ارزش خرید دارند؟
در کوتاه‌مدت شاید، اما در بلندمدت باعث افزایش هزینه‌ی کلینیک می‌شوند.
۶. چه زمانی باید فرز را تعویض کنیم؟
وقتی تراش کند می‌شود یا گریت شروع به جدا شدن می‌کند.
نتیجه‌گیری
با رعایت چند نکته ساده مانند فشار مناسب، استریل اصولی و خرید از برند معتبر، می‌توان عمر فرزهای الماسه را تا چندین برابر افزایش داد. نگهداری صحیح نه تنها هزینه‌های کلینیک را کاهش می‌دهد بلکه کیفیت درمان را نیز به طور چشمگیری بالا می‌برد.